ساعت 8:16 صبح سه شنبه 88/8/26
روش های خلاصه(چکیده )نویسی:
چکیده‌نویسی به معنای تشخیص جوهرهی یک متن و ارایه‌ی آن به صورت مختصر همراه با صحت و وضوع کافی، در چند مرحله انجام می‌گیرد. بنابه تجربه و مهارت چکیده‌نویس می‌توان برخی از این مراحل را درهم ادغام و یا هم زمان انجام داد.
مرحله اول ـ آشنایی کامل با مدرک
در قدم اول برای چکیده‌نویسی، لازم است که چکیده‌نویس با دقت در صورت لزوم بیش از یک بار متن یا نوشته مورد نظر را بخواند تا از اهداف نویسنده و نتیجه‌گیری‌های او مطلع شود. چکیده‌نویس کار آزموده ممکن است همه‌ی متن را کلمه به کلمه نخواند، بلکه یک نگاه اجمالی به بخش‌های مهم برای او کفایت کند.
مرحله دوم ـ تفکیک مطالب اصلی و لازم از غیر آن‌ها
هنگام مطالعه می‌بایست مطالب اصلی ولازم از فرعی وزاید مشخص شود و محورهای اصلی بحث، ساختار و چارچوب آن استخراج شود.
الف: محورها و مطالب اصلی عبارت‌اند از:
1- عنوان مقاله یا پژوهش؛
2- موضوع مقاله یا پژوهش ـ اولین جمله‌ی چکیده باید اصل موضوع مقاله رابیان کند؛
3- ضرورت پرداختن به مسئله؛
4- اهداف مقاله؛
5- روش‌ها؛
6- نتایج، یافته‌ها و دست آوردها؛
7- نظریه‌های جدید و نوآوری‌ها مانند اصطلاحات تازه، تئوری‌ها و پیش فرض‌های جدید؛
8- تأکیدات،الویت‌ها، نظم و چینش نویسنده؛
9- کاربردها؛
10- تعیین اصطلاحات و واژه‌های کلیدی برای انضمام به چکیده1؛
11- ارقام و آمار مهم.
ب ـ مطالب فرعی، حاشیه‌ای و غیر مهم عبارت‌اند از:
1- مقدمه‌ها و زمینه چینی‌های ورود به بحث اصلی؛
2- شرح و توصیف‌های روشن کننده‌ی مساله اصلی؛
3- تاریخچه بحث؛
4- نقل تفصیلی اقوال؛
5- آوردن نمونه‌های تاریخی و شاهد مثال‌ها؛
6- استدلال؛
7- درج مطالب حاشیه‌ای و بی‌ارتباط با موضوع؛
8- آوردن مطالب روشن و بدیهی و در سطح اطلاعات عمومی چون فرآیندها، نتایج و قضایای روشن و بدیهی
9- مطالب تکراری؛
10- عبارات و جملات مترادف و هم مضمون؛
11- جملات معترضه و اشارات تفسیری که آوردن آن‌ها ملال‌آور است.
مرحله سوم ـ یادداشت برداری
در این مرحله مطالب و موارد غیر اصلی قلم گرفته می‌شوند و مطالب اصلی و مهم مدارک استخراج می‌شوند. این مرحله هم چون مرحله قبل می‌تواند هم زمان با مرحله اول انجام گیرد. در این مرحله تا آن‌جا که ممکن است باید مطالب متن اصلی آورده شود، نه درباره‌ی آن‌ها مطلبی نوشته شود
مرحله چهارم ـ تهیه‌ی پیش‌نویس چکیده
تهیة پیش‌نویس خام چکیده با استفاده از یادداشت‌های نوشته شده، چهارمین مرحله از فرایند چکیده‌نویسی است. در این مرحله لازم است از انتقال کلمات زاید و عبارات طولانی از مدارک به چکیده خودداری شود.
مرحله پنجم ـ‌کنترل، ویرایش و اصلاح پیش نویس
در این بخش ضروری است که چکیده‌ی پیش‌نویس از نظر نقطه‌گذاری، املای درست کلمات، ضبط صحیح مطالب، حذف مطالب غیر اصلی، رعایت اختصار کنترل شود و پس از آن ویرایش نهایی و آخرین اصلاحات انجام گیرد.
مرحله ششم ـ نگارش چکیده
در این مرحله آخرین گام در تهیه چکیده برداشته می‌شود و چکیده با نظمی مناسب نوشته می‌شود. و این تنظیم نهایی است که ملاک حروف نگاری و اصلاحات نشر وچاپ قرار می‌گیرد. سوابق مراحل قبل تا پایان چاپ و نشر نگهداری می‌شود.
اصول و دستورات کلی:
نگارش چکیده‌ای صحیح، دقیق و مفید در گرو رعایت اصول ذیل است:
1ـ پاسخ دهی به خواست مخاطبان: چکیده باید با توجه نیاز همه‌ی مخاطبان آن تهیه شود، بدون تمایل به گروهی خاص.
2ـ وضوح و روشنی چکیده: باید بازتابی از مدرک اصلی باشد و تصویری روشن و گویا از متن ارایه دهد (بنا به نوع چکیده‌ها مقدار وضوح آن‌ها تفاوت دارد)
3ـ کوتاه نویسی: چکیده همواره از متن اصلی کوتاه‌تر است و بهتر آن است که یک پاراگراف باشد. نباید برای بیان مفاهیم واضح، واژه‌های اضافی به کار برده شود؛ بنابراین از بکارگیری بیش از حد مترادف‌ها و آوردن صفات متعدد و طولانی خودداری شود.
4ـ گزیده نویسی: زبده‌ترین مطالب باید از متن اصلی استخراج و در قالب کوتاه‌ترین جملات عرضه شود
5ـ آوردن نکات مهم: پرداختن به جوهرهی اصلی متن و پرهیز از ورود به مباحث حاشیه‌ای و جزئیات یک اصل مسلم در چکیده‌نویسی است
6ـ ساده و روان نویسی: از زبان رایج استفاده گردد و از آوردن عبارت‌ها و جمله‌های نامصطلح پرهیز شود. سلامت و روانی را نباید فدای اختصار کرد؛ بنابراین از به کارگیری کلمات و عبارت‌های گنگ، دو پهلو، مبهم و غامض خود داری شود.
7ـ امانت داری: هدف و پیام اصلی نویسنده باید کامل و صحیح منتقل شود و نباید مورد تحریف یا تغییر قرار گیرد. هر چند حفظ عبارات متن اصلی جز در مواردی که روی آن‌ها عنایت و تاکید خاصی است الزامی نیست؛ اما در صورت امکان بهتر است چکیده نویسی با حفظ عبارات متن اصلی انجام گیرد.
8ـ انسجام و هماهنگی: جملات باید پیوسته، منسجم و با چینشی منطقی به دنبال هم بیایند و نباید منفصل، گسیخته و از هم جدا باشند.
9ـ پرهیز از تکرار: باید از تکرار و ارایه‌ی یک مطلب از دو راه (تفنن در نگارش) پرهیز شود.
10ـ گزارشی بودن: افکار وعقاید شخصی نباید در چکیده دخالت داده شوند. چکیده نویس باید از تغییر معنای اصلی متن، تفسیر و ارایه نظر و انتقاد از آن خود داری کند و تنها آن چه را که در متن اصلی است، گزارش دهد.
11ـ پرهیز از حدسیات: چکیده‌نویس باید تاکیدات، اولویت‌ها و زبان نویسنده را منعکس کند و در این مسیر لازم است از آوردن حدسیات پرهیز و تنها به حقایق و مسلمات بر گرفته از متن بسنده نماید.
12ـ رعایت نکات ویرایشی و دستوری:
در یک چکیده رعایت نکات دستوری و ویرایشی و نیز هماهنگی و یک نواختی زمان افعال (گذشته یا حال بودن) الزامی است.
بهتر است نتایج و یافته‌ها با زبان حال بیان شوند.
13ـ کامل بودن جملات: جملات باید کامل باشند و افعال، حروف اضافه و حروف تعریف نباید حذف شوند بنابراین از آوردن عبارت‌های تلگرافی و بریده بریده پرهیز شود.
14ـ خبری بودن جملات: از بکار بردن جمله‌های سؤالی و جمله‌هایی که بیش‌تر بیان کننده‌ی شک و تردید، تعجب، حدس و تخمین باشند خودداری شود. بنابراین آوردن علامت سوال (؟)و علامت تعجب (!) موردی ندارد.
15ـ رعایت سبک نویسنده: لازم نیست سبک نگارش متن اصلی در چکیده نویسی حفظ شود؛ زیرا چکیده نویسی کاری فنی و علمی است نه کاری ادبی. با این حال بهتر است سبک و چینش مطالب در چکیده، آینه‌ای از سبک و نظم نویسنده باشد. مگر در مواردی که برای تغییر و اصلاح
دلیل قانع کننده‌ای وجود داشته باشد.
16ـ مآخذ‌شناسی: در مواردی که چکیده جدای از متن اصلی عرضه می‌شود، لازم است اطلاعات کتاب شناختی به طور کامل آورده شوند.
انواع چکیده‌ها:
1ـ چکیده‌ی تمام نما«Informative Abstract»
این نوع چکیده آیینه‌ای تمام نما و روشن از فشرده‌ی تمامی بحث‌های اساسی و یافته‌های مدرک اصلی است و تا آن جا که ممکن است کمیت و کیفیت اطلاعات موجود در یک مدرک را با جمله‌های خبری ارایه می‌دهد. این نوع چکیده در مواردی که رئوس مطالب و اطلاعات سطحی از مدرک مورد نیاز باشد، به عنوان جانشین مدرک ایفای نقش می‌کند. پوشیده نیست که چکیده‌ی تمام نما طولانی‌تر از سایر چکیده‌ها است. گزارش‌های کوتاه و مقالات مجله، چکیده‌هایی در حد «100» تا «250» کلمه را طلب می‌کنند؛ ولی برای گزارش‌های مفصل و رساله‌ها تا «500» کلمه مناسب‌تر است. طول چکیده باید با حجم اطلاعات مدرک متناسب باشد، بنابراین نمی‌توان طول معینی را برای چکیده تمام نما در نظر گرفت.
چکیده تمام نما کامل‌ترین نوع چکیده و از نظر تهیه مشکل‌تر و هزینه‌برتر است.
2ـ چکیده‌ی راهنما«Indicative Abstract»
چکیده‌ی راهنما در بردارنده‌ی تمامی مباحث اساسی و یافته‌های مدرک اصلی نیست، بلکه مطالب کلی و اساسی مدرک را ارایه می‌کند. این چکیده بیش‌تر برای نشان دادن مقالات، کتاب‌ها، خلاصه‌مذاکرات کنفرانس‌‌ها، مقاله نامه‌ها و کتاب‌شناسی‌ها به کار می‌رود. در چکیده راهنما کوشش نمی‌شود که یک گزارش واقعی از محتوای مقاله آن چنان که در چکیده‌ی تمام نما است، ارایه شود. در چکیده راهنما، عبارت «پرداخته شده است»، «بررسی شده است» و « بحث شده است» فراوان به چشم می‌خورد. چکیده‌ی راهنما ـ بر خلافت تمام نما‌ـ‌نمی تواند جانشین واقعی برای اصل مدرک باشد زیرا شیوه‌‌ی کار در آن سطحی‌تر از چکیده تمام نما است و ارزش آن کم‌تر از چکیده تمام‌نما است. به سبب سریع‌تر، آسان‌تر و کم هزینه‌تر بودن تهیه این نوع چکیده معمول‌ترین نوع چکیده،چکیده راهنما است و غالباً وقتی از چکیده به طور مطلق یاد می‌شود، منظور همان چکیده راهنما است. جمله‌های این نوع چکیده، توصیفی‌اند و طول آن به طور متوسط «75» تا «150» کلمه است.
3ـ چکیده‌ی «تمام‌نما ـ راهنما» «Indicative- Informative Abstract»
این نوع چکیده، مناسب‌تر از چکیده‌ی تمام نما و چکیده‌ی راهنمای محض است. قسمت‌هایی از این چکیده به سبک تمام‌نما نوشته می‌شود در حالی که از بخش‌های دیگر آن که اهمیت کم‌تری دارند، چکیده‌ی راهنما تهیه می‌شود. با این سبک می‌توان حداکثر اطلاعات را در حداقل حجم انتقال داد.
باتشکر اوولدوز...
¤ نویسنده: یه نفر
نوشته های دیگران ( )
.jpg)
9570.jpg)
